Το ελαιόλαδο είναι βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής και θεωρείται προϊόν υγιεινής διατροφής λόγω της περιεκτικότητάς του σε μονοακόρεστα λιπαρά. Είναι το έλαιο των καρπών της ελιάς. Εξάγεται με έκθλιψη των ελιών, οι οποίες πρέπει να συλλέγονται πριν από την τελική τους ωρίμανση, όταν δηλαδή έχουν χρώμα πράσινο-μελιτζανί, καθώς η ποιότητα του λαδιού τους είναι πολύ καλύτερη από αυτήν του λαδιού που εξάγεται από τους τελείως ώριμους καρπούς. Οι ελιές συλλέγονται με τα χέρια ή, όταν είναι τελείως ώριμες, με τίναγμα του δέντρου. Αποθηκεύονται σε ξύλινα δοχεία ή σε σωρούς, σε καλά αεριζόμενους χώρους για να αποφευχθεί η ζύμωση.

Παραγωγή και επεξεργασία

Το λάδι παράγεται στα ελαιουργεία, με ψυχρή ή θερμή συμπίεση καρπού ελιάς. Σε αρκετές περιπτώσεις, στη συνέχεια γίνεται φιλτράρισμα με διηθητικά μέσα.Τα σύγχρονα ελαιουργεία είναι ανεξάρτητες βιομηχανίες οι οποίες διαθέτουν άφθονο νερό για τον καθαρισμό και την επεξεργασία των ελιών. Οι διάφοροι χώροι του ελαιουργείου αερίζονται καλά, είναι στεγνοί και έχουν θερμική μόνωση. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα μικρά ελαιουργεία προσαρτημένα στα αγροκτήματα, όπου η επεξεργασία γίνεται με τα παραδοσιακά συστήματα οι αγρότες τα ονομάζουν λιαρούβια ή λιοτρίβια.

Στα ελαιουργεία η επεξεργασία αρχίζει με το ζύγισμα, τον διαχωρισμό και το πλύσιμο των ελιών. Οι ελιές, που έχουν τοποθετηθεί σε ξύλινα τελάρα μεταφέρονται με αναβατόρια σε μια μεγάλη λεκάνη η οποία βρίσκεται σε ένα ύψωμα του ελαιουργείου. Από εκεί πέφτουν με χοανοειδείς αγωγούς στο ελαιοτριβείο, που αποτελείται από θραυστήρες ή μυλόλιθους. Μετά την πρώτη σύνθλιψη και έκθλιψη εξάγεται το πρώτο λάδι και παραμένει ο ελαιοπολτός. Ο ελαιοπολτός μεταφέρεται σε ένα δεύτερο ελαιοπιεστήριο (πίεση με ανερχόμενο κύλινδρο), από το οποίο εξάγεται το δεύτερο λάδι. Τέλος, πραγματοποιείται μια τρίτη έκθλιψη, από την οποία συγκεντρώνονται σε λεκάνες τα υπολείμματα του ελαιοκάρπου (πυρήνα ή ελαιοπλακούντες). Στη συνέχεια, η πυρήνα διοχετεύεται σε λέβητες, όπου αναδεύεται και θερμαίνεται έως τους 80-90 βαθμούς Κελσίου.

Στο στάδιο αυτό, με τη βοήθεια ισχυρών υδραυλικών πιεστηρίων, εξάγεται και άλλο λάδι από τους ελαιοπλακούντες (πυρήνα), το οποίο καθορίζεται από το ίζημα (μούργα) με αυτόματο διαχωρισμό μέσα σε δεξαμενές (λίμπες, υπολήναια) και, κατόπιν, σε ταχύστροφους φυγοκεντρικούς ελαιοδιαχωριστήρες. Στα ελαιουργεία υπάρχουν επίσης δεξαμενές όπου συγκεντρώνονται οι μούργες και τα νερά του πλυσίματος των ελιών. Αυτά, αφού παραμείνουν στις δεξαμενές περίπου για 20 ημέρες, περνούν από φυγοκεντρικό διαχωριστήρα και δίνουν πυρηνέλαια που είναι κατάλληλα για την παρασκευή σαπουνιών. Τα υγρά υπολείμματα (κατσίγαρος) αποξηραίνονται και χρησιμοποιούνται ως λιπάσματα, ως νομή ζώων ή ως καύσιμη ύλη. Στην τελευταία αυτή περίπτωση συσπειρώνονται με πίσσα σε κύβους, σε θερμοκρασία 70 βαθμών κελσίου.

Ανάλογα με τον τύπο του μηχανικού εξοπλισμού, το σύστημα επεξεργασίας, την ποιότητα και την εποχή της συγκομιδής των ελιών, μπορούν να προκύψουν στα ελαιουργεία διαφορετικά δευτερεύοντα προϊόντα ή διαφορετικό λάδι από τις πυρήνες (πυρηνέλαιο), από τις ζυμωμένες ελιές, από τα υπολείμματα της σάρκας των καρπών κλπ. Τα ελαιόλαδα που κυκλοφορούν στο εμπόριο διακρίνονται σε φυσικά βρώσιμα και σε βιομηχανικά. Τα πρώτα διακρίνονται σε αγουρέλαια και σε έλαια πρώτης, δεύτερης ή τρίτης ποιότητας. Η μέση απόδοση από 100 κιλά ελιών, που κυμαίνεται ανάλογα με την ποιότητα, το έτος και το σύστημα επεξεργασίας, είναι περίπου 15-25 κιλά λάδι, 35-50 κιλά ελαιοπυρήνα και 35-50 κιλά υπολείμματα.

Ποιότητες

Σύμφωνα με την ισχύουσα ποιοτική κατάταξη «παρθένο ελαιόλαδο» είναι: το έλαιο που λαμβάνεται μόνο με μηχανικές μεθόδους ή άλλες φυσικές επεξεργασίες, με συνθήκες που δεν προκαλούν αλλοίωση του ελαίου και τα οποία δεν έχουν υποστεί καμία άλλη επεξεργασία, πλην της πλύσης, της μετάγγισης, της φυγοκέντρισης και της διήθησης. Εξαιρούνται τα έλαια που λαμβάνονται με διαλύτες, με βοηθητικές ύλες παραλαβής που έχουν χημική ή βιοχημική δράση, ή με μεθόδους επανεστεροποίησης ή πρόσμιξης με έλαια άλλης φύσης.

Επομένως, το «παρθένο ελαιόλαδο» είναι το λάδι ‘φυσικός χυμός’, το οποίο περιέχει ανέπαφα όλα τα βασικά συστατικά που περιείχε και μέσα στον ελαιόκαρπο (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, μικροστοιχεία κτλ) και κατ’ επέκταση εκείνο που έχει όλες τις ευεργετικές για την υγεία ιδιότητες.Τα «παρθένα ελαιόλαδα» κατατάσσονται και ταξινομούνται αναλυτικά με τις ακόλουθες ονομασίες, ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (οξύτητα) και με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που προβλέπονται για την κάθε κατηγορία:

Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο (οξύτητα <0,8%)

Παρθένο Ελαιόλαδο (οξύτητα <2,0%)

Ελαιόλαδο Λαμπάντε (οξύτητα >2,0%) (είναι ακατάλληλο για κατανάλωση ως έχει και προορίζεται για ραφινάρισμα ή για βιομηχανική χρήση).                                                                                              

Ελαιόλαδο και υγεία

Το ελαιόλαδο περιέχει υψηλά επίπεδα μονοακόρεστων λιπαρών οξέων (MUFA) καθώς και πληθώρα βιοδραστικών συστατικών. Από αυτά, φαινολικά συστατικά είναι τα εκτενέστερα μελετημένα. Σχετικά με τα οφέλη των MUFA στην ανθρώπινη υγεία, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Ποτών αδειοδότησε ποιοτικούς ισχυρισμούς υγείας (health claims), για πρώτη φορά το 2004, σχετικά με την προστασία που προσφέρουν τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα του ελαιολάδου κατά του κινδύνου καρδιοαγγειακών παθήσεων.

Συνολικά, τα οφέλη των λιπαρών οξέων του ελαιόλαδου συνοψίστηκαν στο πρώτο Διεθνές Συνέδριο για το Ελαιόλαδο και την υγεία, το 2005.Το ελαιόλαδο όμως είναι παραπάνω από μια πλούσια πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων. Τα φαινολικά του συστατικά έχουν δείξει αντι-φλεγμονώδεις και χημειο-προστατευτικές ιδιότητες.

Η ολεοκανθάλη (oleocanthal) του ελαιόλαδου, έχει βρεθεί να έχει παρόμοια δράση με το αντιφλεγμονώδες φάρμακο ibunoprofene. Σε καμία από τις μελέτες, στις οποίες έχει εξεταστεί ο ρόλος των φαινολικών συστατικών του ελαιόλαδου, δεν έχει παρουσιαστεί κυτταροτοξικότητα. Η ευρωπαική μελέτη EUROLIVE (The effect of olive oil consumption on oxidative damage in European populations) παρουσίασε, το 2006, τεκμηριωμένες αποδείξεις για τον προστατευτικό ρόλο των φαινολικών συστατικών του ελαιόλαδου.

Τα πειράματα της μελέτης αυτής πραγματοποιήθηκαν σε 200 υγιείς εθελοντές από όλη την Ευρώπη και κατέδειξαν προστασία ενάντια στο οξειδωτικό στρες, κατόπιν καθημερινής κατανάλωσης 25 ml ελαιόλαδου πλούσιου σε φαινολικά συστατικά (παρθένο ελαιόλαδο). Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε αύξηση στα επίπεδα HDL (καλής χοληστερόλης), και μειωμένοι δείκτες λιπιδικού οξειδωτικού στρες μετά από τρίμηνη κατανάλωσης παρθένου ελαιόλαδου. Επιπλέον, η ίδια μελέτη, έδειξε μείωση σε δείκτες οξείδωσης του DNA, της τάξεως του 13% ποσοστό συγκρίσιμο με τα ποσά που παρατηρούνται μετά τη διακοπή του καπνίσματος.

 

Το όρος Πάρνωνας ή Μαλεβός είναι ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος της Πελοποννήσου και καλύπτει ολόκληρη την ανατολική πλευρά της Αρκαδίας. Βόρεια αρχίζει από το οροπέδιο της Τεγέας και φθάνει στον Κάβο - Μαλιά σε μήκος 70 χιλ. Ανατολικά ξεκινά από το Αιγαίο και καταλήγει ομαλά στην κοιλάδα του Ευρώτα. Καταλαμβάνει έκταση 2 εκ. στρεμμάτων ,από τα οποία τα 650.000 είναι πάνω από 1000 μ.

Ψηλότερη κορυφή του είναι η Μεγάλη Τούρλα (ή Κρόνιο), με υψόμετρο 1936 μ.  

Υπάρχουν 10 ακόμα κορυφές πάνω από τα 1500 μ. Από αυτές οι σημαντικότερες είναι η μικρή Τούρλα, (1800 μ.), Γαϊτανοράχη, (1801 μ.), Προφήτης Ηλίας (1788 μ.) και Πρεζέση (1701 μ.). Το 86% της συνολικής του έκτασης είναι δάση και βοσκοτόπια και το 15% γεωργική γη.  Το κλίμα του Πάρνωνα είναι ήπιο με σχετικά μικρή διάρκεια χιονοκάλυψης. 

Ο Πάρνωνας χαρακτηρίζεται από  σχετική ομαλότητα και ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα. Με εξαίρεση τις ψηλές κορφές του, είναι βουνό με πλούσια βλάστηση και πολυσύνθετη χλωρίδα, με σπάνια μάλιστα φαρμακευτικά – αρωματικά φυτά. Παρουσιάζει εμφανίσεις μεταμορφωμένου ασβεστόλιθου. Το υπόστρωμα φλύσχη, αναδύεται συχνά στην επιφάνεια και δημιουργεί δάση μαυρόπευκου και καστανιάς. Έτσι, ο Πάρνωνας καλύπτεται από πολλά δάση που αποτελούνται από Μαύρη Πεύκη, Κεφαληνιακή Ελάτη, μηλόκεδρο, δρυς, πλατάνια, καστανιές και χαρουπιές. Γύρω από τη Μονή της Μαλεβής υπάρχει δάσος δενδρόκεδρου, μοναδικό στην Ευρώπη, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί σαν διατηρητέο μνημείο της φύσης και ενταχθεί σαν προστατευόμενη περιοχή στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Μοναδικό από άποψη φυσικής ομορφιάς είναι επίσης το καστανόδασος στην περιοχή της Καστάνιτσας καθώς και το δρυόδασος Σέλας της Σίταινας. Και τα δύο αυτά δάση, μαζί με τον υγρότοπο Μουστού, τον Ωριόντα, την κοιλάδα του Δαφνώνα, την επαρχία Επιδαύρου Λιμηράς και τις περιοχές με υψόμετρο άνω των 1.200 μέτρων, έχουν  ενταχθεί στο ίδιο Ευρωπαϊκό Δίκτυο. Επίσης στον Πάρνωνα έχουν καταγραφτεί πάνω από 80 είδη σπάνιων και προστατευόμενων φυτών, αρκετά από τα οποία είναι φαρμακευτικά και αρωματικά και 12 ενδημικά. 

Πανέμορφα οροπέδια, πλήθος βουνοκορφών, φαράγγια απαράμιλλης και άγριας ομορφιάς και βαθιές κοιλάδες σχηματίζουν το ποικιλόμορφο ανάγλυφο του Πάρνωνα. Τρία ποτάμια - χείμαρροι πηγάζουν από τις πλαγιές της οροσειράς του Πάρνωνα καταλήγοντας στον Αργολικό κόλπο, ο Τάνος, ο Βρασιάτης και ο Δαφνώνας. Η περιοχή του είναι επίσης γεμάτη και από πολλές άλλες φυσικές ομορφιές, όπως καταρράκτες, σπηλιές, πηγές και τρεχούμενα νερά. Από τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια είναι αυτό του Λούλουγκα, της Μάζας, των Σπηλακίων και της Ζαρμπάνιτσας - κατά μήκος του Βρασιάτη - που καταλήγει στον Αγιο Ανδρέα. Το φαράγγι σε ορισμένα σημεία γίνεται ιδιαίτερα στενό. Την εποχή που κατεβαίνουν τα νερά από τα χιόνια του Πάρνωνα σχηματίζονται κατά μήκος τους μικρές λίμνες και καταρράκτες. Η διάσχισή τους αποτελεί αξέχαστη εμπειρία. Άλλα φαράγγια είναι του ποταμού Τάνου (που περνά κοντά από τον Αγιο Πέτρο), του Δαφνώνα (που καταλήγει στο Λεωνίδιο) 

 

Στο φαράγγι του Λούλουγκα κοντά στη Σίταινα και στην τοποθεσία Ασπίδα ανάμεσα στον Άγιο Ιωάννη και Πλάτανο, σχηματίζονται εντυπωσιακοί καταρράκτες. Κοντά στη Μονή Αγίου Νικολάου Σίντζας είναι η περίφημη σπηλιά του Διονύσου. Σύμφωνα με τη μυθολογία εδώ μεγάλωσε ο Διόνυσος με τη φροντίδα της Ινώς. Αξιόλογα είναι επίσης τα σπήλαια της Σωτήρας κοντά στον Πλάτανο και του Άσουλα στο Χάραδρο. Θα πρέπει επίσης να αναφερθούν, η καταβόθρα Δέρσειος (οροπέδιο της Παλιόχωρας) και το εντυπωσιακό σπηλαιοβάραθρο Πρόπαντες με βάθος 315 μ. κοντά στο Παλαιοχώρι.   

Το βουνό είναι διάσπαρτο από  πανέμορφους οικισμούς. Στην Τσακωνιά και στην γύρω της περιοχή είναι το Λεωνίδιο, Τυρός, Χάραδρος, Μέλανα,  Πραστός, Σίταινα, Πλάτανος, Κοσμάς, Καστάνιτσα, Αγ. Βασίλειος, Τσιτάλια, Παλαιοχώρι, Πλατανάκι, Και ακόμα τα Πελετά, Αμυγδαλιά, Πηγάδι, Κουνουπιά, Μαρί, Βλησιδιά, Άγιος Πέτρος, Καστριτοχώρια, Μελιγού, Βέρβενα, Δολιανά, Μαυρίκι, (άνω) Κούτουφα, Βούρβουρα, Καρυές, Βαρβίτσα, Βαμβακού, Πολύδροσο, Βρέσθενα, Θεολόγος, Γεράκι και Άγιος Δημήτριος.

Γεμάτος από ωραίες διαδρομές και γραφικά χωριά, ο Πάρνωνας είναι ιδανικός τόπος για περιήγηση, πεζοπορία, ορειβασία και κυνήγι. Σε απόσταση 25 χιλ. από τον Άγιο Πέτρο υπάρχει ορειβατικό καταφύγιο που προσφέρει δυνατότητα διανυκτέρευσης και το οποίο συνδέεται με άσφαλτο με το δρόμο Αγίου Πέτρου - Άστρους. Από το καταφύγιο η ορειβατική πορεία  μέχρι την "Μεγάλη Τούρλα" διαρκεί 6 περίπου ώρες. Στην κορυφή αυτή, όπως και στις υπόλοιπες κορυφές οδηγούν αρκετά μονοπάτια. Οι πεζοπορικές διαδρομές και αναβάσεις είναι θαυμάσιες και αποκαλύπτουν τη μαγεία του βουνού.  Κατάλληλοι τόποι αφετηρίας γι' αυτές είναι ο Άγιος Πέτρος, ο Θεολόγος, ο Άγιος Ανδρέας, η Σίταινα, η  Καστάνιτσα και ο Πλάτανος.  

Στην πανίδα του, ο Πάρνωνας περιλαμβάνει πολλά σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών, θηλαστικών αμφιβίων και ερπετών, όπως: χουρχουριστής, ξεφτέρι, φάσα, κοτσύφι, ποντικογερακίνα, πράσινος και παρδαλός δρυκολάπτης, αρπακτικά της μακίας, σπιτόφιδο, ασινόφιδο, σαπίτης, λαγός, αλεπού, ασβός κ.ά. Το τσακάλι, που είναι είδος υπό εξαφάνιση στην Πελοπόννησο, διασώζεται, αν και σε ανησυχητικά μικρούς αριθμούς, στα εκτεταμένα θαμνοτόπια του Ανατολικού Πάρνωνα. 

Η ανθρώπινη παρουσία στον Πάρνωνα ξεκινά από την παλαιολιθική εποχή. Στη συνέχεια, στην Πρωτοελλαδική περίοδο, εγκαθίστανται εδώ Προελληνικά φύλα. Κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο, από το 1900 π.Χ. οι Κυνούριοι εγκαθίστανται σε όλη την οροσειρά του Πάρνωνα, Αδιάψευστη μαρτυρία της πλούσιας και αδιάλειπτης ανθρώπινης δραστηριότητα στον Πάρνωνα στο πέρασμα των αιώνων αποτελούν τα διάσπαρτα αρχαιολογικά λείψανα, ιερά, κάστρα, φυλακεία, αρχαία λατομεία, αμαξοτροχιές, μονοπάτια, και βυζαντινά μνημεία που υπάρχουν στην περιοχή του.

Σημαντικά και ευάριθμα είναι τα μοναστήρια στον Πάρνωνα. Ο κοινοβιακός μοναχισμός άνθισε στο βουνό από το 900 μ.Χ. Παλαιότερα υπήρχαν στο βουνό 33 μονές. Πολλές από αυτές κατέκαψαν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, ενώ άλλες διαλύθηκαν με ειδικό διάταγμα του Όθωνα το 1838. Σήμερα υπάρχουν στον Πάρνωνα 12 ωραία μοναστήρια.  

Ο Πάρνωνας, όπως και το Μαίναλο υπήρξε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της επανάστασης του 21 σημαντικό προπύργιο του απελευθερωτικού αγώνα, με πολλά κατορθώματα αλλά και με εκατόμβες θυμάτων. Στα μαύρα χρόνια της Τούρκικης σκλαβιάς, η φιλελεύθερη ψυχή των κατοίκων εκφράστηκε από πολλούς πρόμαχους της ελευθερίας που βλάστησαν και έδρασαν στην ευρύτερη περιοχή: ο Πρωτοκλέφτης Ζαχαριάς ο Μπαρμπιτσιώτης, από την Μπαρμπίτσα (Βαρβίτσα), ο Δημήτρης Καλιοτξής, από τη Σίταινα, ο Μιχάλης Γκιόρας, από την Καστάνιτσα, ο Πάνος Ρέππας, από το Λεωνίδιο, ο Γεωργάκης Μιχαλάκης, από τον Πραστό, ο Πέτρος Πετρογιαννάκης, από τον ΄Αγιο Πέτρο, ο Γιάννης Καράμπελας, από τον ΄Αγιο Πέτρο, ο Θανάσης Καράμπελας, από τα Βέρβαινα, ο Μαντάς, από τα Βούρβουρα και ο Πάνος Καραχάλιος, από το Καστρί, υπήρξαν οι “αητοί του Μαλεβού” σημαντικοί κλέφτες, αγωνιστές και εκφραστές της Μοραϊτικης κλεφτουριάς. Και στο μεγάλο ξεσηκωμό για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού, πρώτοι οι κάτοικοι του Πάρνωνα, σήκωσαν στις 16 Μαρτίου του 1821 τη σημαία της ανεξαρτησίας και στη συνέχεια είχαν σημαντική συμμετοχή στον αγώνα για την ελευθερία. 

Αλλά και δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής το βουνό ήταν από τις σημαντικότερες εστίες του αντιστασιακού και απελευθερωτικού αγώνα. Το αντάρτικο άνθισε σε όλον τον Πάρνωνα μέχρι και τον Ταΰγετο. Με νίκες, με θυσίες και με αυταπάρνηση. Προξενώντας σημαντικές απώλειες και δολιοφθορές στον κατακτητή. Ιδιαίτερα οι περιοχές του Αγ. Βασίλη, Κοσμά, Καρυών και Αγίου Πέτρου πρόσφεραν στον αγώνα πολλούς αγωνιστές και πολλά θύματα. Συγχρόνως υπήρξαν ανάμεσα στα σημαντικότερα ορμητήρια της αντίστασης στην περιοχή.                        

 

ΤΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται μια συνολική προσέγγιση στα οικοσυστήματα της περιοχής μελέτης και των βασικών τους στοιχείων (επί μέρους οικότοποι, βλάστηση, πανίδα, χλωρίδα). 

Στην περιοχή μελέτης, όπως και στην ευρύτερη περιοχή, διακρίνονται οι παρακάτω ζώνες βλάστησης, σύμφωνα με το Α΄ στάδιο της μελέτης που πραγματοποιήθηκε το 1997, με ευθύνη του Τμήματος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος, της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ που βασίστηκε στην περιγραφή του Καθηγητή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ. κ. Σπύρου Ντάφη (1976) και στην διάρθρωση της βλάστησης της ΝΑ Ευρώπης κατά Horvat (1962).

Κατά μήκος της παραλιακής περιοχής της ευρύτερης περιοχής μελέτης και σε μία συνεχή λωρίδα μεταβαλλόμενου πλάτους αντιπροσωπεύεται η Ευμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis - παραλιακή λοφώδης υποορεινή περιοχή) που χωρίζεται από οικολογική και φυσιογνωμική άποψη σε δυο υποζώνες, το Oleo-Ceratonion (ξηρότερες και χαμηλότερες περιοχές) και το Quercion ilicis (υγρότερες και αμέσως υψηλότερες περιοχές).

Ο κεντρικός ορεινός όγκος κυριαρχείται από τα ψηλά δάση της Abies cephallonica και της Pinus nigra και εντάσσεται στην ζώνη των Ορεινών παραμεσογείων κωνοφόρων (ορεινή υποαλπική) και ειδικότερα στην υποζώνη Abietion cephallonicae και την άτυπη Pinion nigrae.

Η παραπάνω κατάταξη αντιστοιχεί ουσιαστικά και στα ομβροθερμικά διαγράμματα, που προκύπτουν από τα μετεωρολογικά δεδομένα του σταθμού στη Βαμβακού (1.000 μ. υψόμετρο) και του σταθμού στο Άστρος (παράκτιος).

Συνολικά η περιοχή μελέτης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά τη χλωρίδα και τους επί μέρους τύπους οικότοπου. Η πανίδα, λόγω της μακροχρόνιας παρουσίας του ανθρώπου και της εύκολης σχετικά πρόσβασης, ουσιαστικά δεν περιλαμβάνει ιδιαίτερα σπάνια ή απειλούμενα είδη σε σημαντικό αριθμό και χωρική συγκέντρωση.

    

Όσον αφορά την χλωρίδα, η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από μεγάλη οικολογική αξία. Μερικά από τα είδη και υποείδη της περιοχής είναι μοναδικά στον Ευρωπαϊκό χώρο, όπως τα τοπικά ενδημικά και ορισμένα σπάνια ασιατικά είδη (Juniperus drupacea, thalictrum orientale κ.λ.π.).

Συνολικά στην περιοχή έχουν καταγραφεί 276 είδη και υποείδη (χωρίς να υπάρχει ακόμα πλήρης καταγραφή) από τα οποία τα τοπικά ενδημικά του Πάρνωνα ανέρχονται σε 14 είδη και υποείδη, τα ενδημικά της Πελοποννήσου σε 24, τα ελληνικά ενδημικά σε 36 και τα σπάνια για την Ελλάδα και την Ευρώπη σε 10.

Όσον αφορά την πανίδα, αξιόλογη είναι η παρουσία 53 ειδών ορνιθοπανίδας του Παραρτήματος Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409 ενώ από την υπόλοιπη πανίδα, 6 είδη περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙ της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43, 24 είδη προστατεύονται με βάση την εθνική νομοθεσία, τις διεθνείς συμβάσεις ή περιλαμβάνονται στον Εθνικό Κόκκινο Κατάλογο και 18 είναι ενδημικά.

Γενικά, τα ενδημικά, απειλούμενα, σπάνια και προστατευόμενα είδη πανίδας κατανέμονται ως εξής: 12 είδη θηλαστικών, 2 είδη ιχθυοπανίδας, 19 είδη ερπετών, 5 είδη αμφιβίων και 22 είδη ασπόνδυλων.

Όσον αφορά τους τύπους οικοτόπων, υπάρχουν τρεις τύποι οικοτόπων προτεραιότητας (Δάση Μαύρης Πεύκης, Δάση Μηλόκεδρου και Δάση Δενδρόκεδρου) από τους οποίους τα Δάση του Δενδρόκεδρου είναι μοναδικά στην Ευρώπη.

Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι οικότοποι των Δασών Καστανιάς, των απότομων πλαγιών, των Μεσογειακών ασβεστολιθικών γκρεμών, των νοτιοελληνικών γκρεμών, των αμμοθινών και των αλοφυτικών πεδίων.

Για την καλύτερη προσέγγιση η περιοχή μελέτης χωρίζεται στις κάτωθι ζώνες:

1. Αλπική - υποαλπική ζώνη (πάνω από τα 1.500 μ.)

2. Μικτά δάση στην ημιορεινή ζώνη και τα δάση κωνοφόρων στην ορεινή ζώνη (600-800-1500 μ.)

3. Θαμνώνες αείφυλλων-πλατύφυλλων (από τα 700 μ. μέχρι την ακτή). Στη ζώνη αυτή εντοπίζονται και οι καλλιέργειες είτε ως ενιαίες καλλιεργούμενες εκτάσεις στις χαμηλού υψομέτρου πεδινές περιοχές είτε ως πιο διάσπαρτες και

διακοπτόμενες μικτές καλλιέργειες στη λοφώδη και ημιορεινή ζώνη. 

4. Παράκτια ζώνη - υγρότοποι.

 

Αλπική - υποαλπική ζώνη (πάνω από τα 1.500 μ.)

 

Στην κύρια κορυφογραμμή του Πάρνωνα από την κορυφή Μεγάλη Τούρλα (1935 μ.) στα βόρεια μέχρι την κορυφή Προφήτης Ηλίας (1780 μ.) στα νότια εμφανίζονται τα περισσότερα ενδημικά είδη της χλωρίδας.

Η ζώνη αυτή δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ως προς την υποστήριξη απειλούμενων ειδών της πανίδας. Από ορνιθολογική σκοπιά υπάρχουν λίγα είδη, η περιοχή παρουσιάζει όμως ενδιαφέρον εξαιτίας των ειδικά προσαρμοσθέντων ειδών. Έχουν καταγραφεί δυο είδη που περιλαμβάνονται στην Κοινοτική Οδηγία 79/409 

Μικτά δάση στην ημιορεινή ζώνη και τα δάση κωνοφόρων στην ορεινή ζώνη (600-800-1500 μ.)

Ο Πάρνωνας είναι η μοναδική περιοχή της Ευρώπης, που φυτρώνει το δενδρόκεδρο. Τα δάση του δενδρόκεδρου, έχουν μεγάλη οικολογική- επιστημονική αξία και προστατεύονται από την εθνική και την κοινοτική νομοθεσία.)

Η πανίδα παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον και περιλαμβάνει (εκτός της ορνιθοπανίδας):                          

    

Είδη του παραρτήματος ΙΙ της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43:

Θηλαστικά: Τρανορινόλοφος (Rhinolophus ferrumequinum), Πυρρομυωτίδα (Myotis emarginatus).

Ερπετά και Αμφίβια: Κρασπεδοχελώνα (Testudo marginata), Σπιτόφιδο (Elaphe situla), Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata).

Είδη θηλαστικών του Εθνικού Κόκκινου Καταλόγου: Τσακάλι (Canis aureus), Δενδρομυωξός (Dryomys nitedula wingei).

    

Ενδημικά είδη:

Θηλαστικά: Αλεπού (Vulpes vulpes hellenica), Κρικοποντικός (Apodemus flavicollis dietzi).

Ερπετά: Πελοποννησιακή Γουστέρα (Podarcis peloponnesiaca), Κεφαλλονίτικο Κονάκι (Anguis cephallonicus) , Αιγαιόσαυρα (Podarcis erhardii livadiaca), Γραικόσαυρα (Lacerta graeca).nobilis, Poecilimon tesselatus, Platycleis parnon, Oropodisma

chelmosi, Chorthippus polloides, Armadilidium tripolitzense, Porcelionasutus, Dailognatha vicina, Cantharis dahlgreni.

    

Είδη που προστατεύονται βάσει διεθνών συμβάσεων:

Θηλαστικά: Λαγός (Lepus europaeus), Νυφίτσα (Mustela nivalis), Κουνάβι (Martes foina), Ασβός (Meles meles).

Ερπετά: Κυρτοδάκτυλος (Cyrtodactylus kotschyi bibroni), Σαπίτης (Malpolon monspessulanus), Οχιά (Vipera ammodytes), Οφιόμορος (Ophiomorus punctatissimus), Τρανόσαυρα (Lacerta trilineata), Δενδρογαλιά (Coluber gemonensis), Βακνόσαυρα

(Podarcis taurica ionica), Τοιχόσαυρα (Podarcis muralis albanica), Τυφλίτης (Ophisaurus apodus), Ασινόφιδο (Coronella austriaca), Κυβόφιδο (Natrix tessellata). 

Αμφίβια: Πρασινόφρυνος (Bufo viridis), Δενδροβάτραχος (Hyla arborea), Πηδοβάτραχος (Rana dalmatina), Γραικοβάτραχος (Rana graeca), Λιμνοβάτραχος (Rana ridibunda).

Ασπόνδυλα: Zerynthia polyxena.

  

Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα, ξεχωρίζουν δυο υποζώνες, η ορεινή ζώνη των κωνοφόρων (υψόμετρο 800-1500 μ.) στην οποία έχουν καταγραφεί 18 είδη που περιλαμβάνονται στην Κοινοτική Οδηγία 79/409 και η ημιορεινή ζώνη των μικτών δασών (υψόμετρο: 600-800 μ.) στην οποία έχουν καταγραφεί 17 είδη που περιλαμβάνονται στην Κοινοτική Οδηγία 79/409.

Η ορεινή ζώνη των κωνοφόρων παρουσιάζει έντονο ορνιθολογικό ενδιαφέρον όχι τόσο ως προς την ποικιλότητα των ειδών όσο ως προς την πυκνότητα των πληθυσμών, ιδιαίτερα στρουθιόμορφων πουλιών. Πιο συγκεκριμένα, απαντώνται στα συνήθη δασικά είδη που απαντώνται και στην υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα, όμως πουσιάζουν οι περισσότεροι δρυοκολάπτες λόγω μάλλον της γεωγραφικής θέσης της περιοχής.

Όμως το σχετικά με άλλους Ελληνικούς ορεινούς όγκους ηπιότερο κλίμα του Πάρνωνα, η πλούσια δάσωση με ταυτόχρονη παρουσία Ελάτων και Μαυρόπευκων, η απουσία έντονων και μακράς διάρκειας χιονοπτώσεων, συντείνουν στη διατήρηση πολύ πυκνών πληθυσμών πουλιών, κυρίως στρουθιόμορφων, ακόμη και κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, παρόλο που σε αυτήν την περίοδο οι πληθυσμοί αραιώνουν εξ αιτίας της συμπεριφοράς διεκδίκησης πεδίων επικράτειας. Από την άποψη της προστασίας, δεν αναγνωρίζονται ειδικές απειλές για τα απαντώμενα είδη.

Η ημιορεινή ζώνη μικτών δασών παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον τόσο ως προς την ποικιλία των ειδών όσο και ως προς την πυκνότητα των πληθυσμών τους. Πιο συγκεκριμένα εκεί απαντάται η μεγαλύτερη ποικιλία πουλιών σε σχέση με τα υπόλοιπα εξεταζόμενα ενδιαιτήματα. Και σε αυτή τη ζώνη δεν εντοπίζονται ειδικές απειλές για τα διάφορά είδη πουλιών. Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί το γεγονός ότι σε αυτή τη ζώνη είναι χτισμένα αρκετά από τα χωριά του Πάρνωνα, περιβαλλόμενα κυριολεκτικά από το είδος αυτής της βλάστησης, αλλά και με παρεμβαλλόμενους μικρούς αγρούς κηπευτικών ή οπωροφόρων, δημιουργώντας έτσι μια έντονη μωσαϊκότητα ενδιαιτημάτων. Αυτός ο παράγων, καθώς και η ύπαρξη συνήθως ρεόντων υδάτων κοντά στα χωριά, δημιουργούν πολύ ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης και αναπαραγωγής δεκάδων ειδών πουλιών, έτσι ώστε γύρω από τέτοια χωριά να έχουν δημιουργηθεί κυριολεκτικά μικροί "ορνιθολογικοί παράδεισοι".

Στη ζώνη αυτή βρίσκεται και το σημαντικότερο τμήμα του Φαραγγιού του Λεωνιδίου- Ελώνης, στο οποίο παρατηρείται μεγαλύτερη συχνότητα παρουσίας βραχόφιλων ειδών της ορνιθοπανίδας, όπως ο Βραχοτσοπανάκος, η Κάργια, το Βραχοχελίδονο, η Ασπροκώλα, ο Γαλαζοκότσυφας και διάφορα αρπακτικά πουλιά όπως το Βραχοκιρκίνεζο που διατηρεί εκεί αρκετά αναπαραγόμενα ζευγάρια, η Γερακίνα, η Κουκουβάγια και ο Μπούφος. Επίσης είναι πολύ πιθανή η συχνή παρουσία ή και φώλιασμα του Πετρίτη και του Χρυσαετού.

     

Τέλος η ζώνη αυτή παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον όσον αφορά τη χλωρίδα της, η οποία αποτελεί και ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της. Οι σημαντικότερες περιοχές όσον αφορά σπάνια, απειλούμενα και ενδημικά είδη χλωρίδας είναι:

1. Η περιοχή γύρω από την Καστάνιτσα και μέσα στο χωριό.

2. Η περιοχή γύρω από τη Μονή Μαλεβής και κυρίως νότια του Μοναστηριού (συστάδα Juniperus drupacea).

3. Η περιοχή γύρω από τα χωριά Ορεινή Μελιγού και Άγιος Ιωάννης.

4. Η χαράδρα του Δαφνώνα (Λεωνιδίου) και η περιοχή της Μονής Ελώνης.

 

Λοφώδης - ημιορεινή ζώνη αείφυλλων-πλατύφυλλων

 Είναι η ζώνη που έχει επηρεαστεί εντονότερα από τον άνθρωπο και χαρακτηρίζεται από βοσκότοπους . Δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όσον αφορά σπάνια ή απειλούμενα είδη χλωρίδας και πανίδας ούτε όσον αφορά τα επί μέρους ενδιαιτήματα. Και σε αυτήν τη ζώνη πάντως, η ποικιλία των ειδών της ορνιθοπανίδας είναι αξιόλογη όπως και η πυκνότητα των πληθυσμών χωρίς όμως ν παρουσιάζει ιδιαίτερο ορνιθολογικό ενδιαφέρον συγκριτικά με άλλες περιοχές της χώρας.

Και σε αυτή τη ζώνη δεν εντοπίζονται ιδιαίτερες περιοχές με σημαίνουσα ορνιθολογική σημασία όπου πρέπει να ισχύσουν ειδικά μέτρα προστασίας - διαχείρισης.Οι συστηματικά καλλιεργούμενες περιοχές είναι σχετικά λίγες και όχι εκτενείς. 

Επίσης, σε μεγάλο ποσοστό της επιφάνειας τους καλύπτονται από ελαιώνες, οι καλλιέργειες είναι ως επί το πλείστον εκτατικές, χωρίς αξιόλογες δυνατότητες εντατικοποίησης τους και έτσι δε χρήζουν εφαρμογής ιδιαίτερων μέτρων γι' αυτή καθαυτή την προστασία-διατήρηση της ορνιθοπανίδας. 

 

Παράκτια ζώνη - Υγρότοποι

    

Εδώ περιλαμβάνονται ο υγρότοπος της λίμνης Μουστού, οι μικροί υγρότοποι βόρεια του Μουστού, οι μικροί υγρότοποι νότια του Μουστού και ο υγρότοπος του κόλπου Φωκιανού. Από τους υγρότοπους αυτούς ιδιαίτερη σημασία έχει ο υγρότοπος της λίμνης Μουστού.

Κοντά στο Άστρος, δίπλα από το δρόμο προς τον Άγιο Ανδρέα, είναι ο υγροβιότοπος του Μουστού, μια μικρή όμορφη λίμνη και το έλος της που τροφοδοτείται από πηγή με υφάλμυρο νερό που βρίσκεται δίπλα από το δρόμο. Είναι σταθμός ξεκούρασης μεταναστευτικών πουλιών και φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία πτηνών, ψαριών, μικρών θηλαστικών, ερπετών και μικρό αριθμό χελωνών καρέτα-καρέτα. Εδώ ξεχειμωνιάζουν νερόκοτες, αγριόπαπιες, κύκνοι και φαλαρίδες.Η λίμνη συνδέεται με τη θάλασσα με δύο τεχνητά κανάλια. Ο υγροβιότοπος έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000 σαν προστατευμένη περιοχή και προσφέρεται για ένα ήσυχο περίπατο.

Για τον υγρότοπο του Μουστού, θα πρέπει να σημειωθεί κατ' αρχήν το ότι αν και είναι σχετικά μικρός (έχουν απομείνει 1600 περίπου στρέμματα), εν τούτοις περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία επιμέρους υγροτοπικών ενδιαιτημάτων, όπως π.χ. λιμνοπηγή, ρυάκια-κανάλια, αλμυρόβαλτους με αλμυρίκια ή με βούρλα ή με χαμηλά αλόφυτα, γλυκόβαλτο με καλαμώνα και μαχαιρίδια, διαβαθμίσεις βάλτων, λασποτόπια και αμμουδερές ακτές. Έτσι και η ποικιλία των ειδών που απαντώνται σ' αυτόν είναι αξιόλογη.

Η περιβάλλουσα βλάστηση συντίθεται κυρίως από φρύγανα, συστάδες με αλμυρίκια και ελαιώνες.

    

Βόρεια και Νότια της λίμνης Μουστού υπάρχουν μικρότερες λίμνες και αλμυρόβαλτοι, ενώ στα Δυτικά ο λόφος Σοποτός (387 μ.) αποτελεί το φυσικό όριο της λίμνης. Παράλληλα με τη λίμνη βρίσκεται η παράκτια ζώνη από την οποία χωρίζεται με αμμοθίνες.

Η μικρότερη λίμνη Χερονησσίου έκτασης 20 περίπου στρεμμάτων, δεύτερη σε έκταση μετά τον Μουστό σχηματίζεται από τα νερά της πηγής που αναβλύζουν από τις παρυφές του ομώνυμου λόφου και επικοινωνεί απ' ευθείας με τη θάλασσα. 

Από τα είδη της πανίδας η κρασπεδοχελώνα (Testudo marginata), το ψάρι Ζαχαριάς (Aphanius fasciatus) και το σπιτόφιδο Elaphe situla αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43. Άλλα σημαντικά είδη είναι ο φρύνος Bufo viridis και η σαύρα Ophiomorus punctatissimus τα οποία και προστατεύονται από τη συνθήκη της Βέρνης και την Ελληνική νομοθεσία (προεδρικό διάταγμα 67/1981) και η Σακοράφα (Syngnathus abaster). Επίσης αξίζει να σημειωθεί και η παρουσία του ενδημικού ασπόνδυλου Cantharis dahlgreni.Στην ορνιθοπανίδα έχουν καταγραφεί 33 είδη που περιλαμβάνονται στην Κοινοτική Οδηγία 79/409.

Η διαδρομή

   

 

Η πρόσβαση με αυτοκίνητο γίνεται άνετα και ξεκούραστα μέσω του άριστου οδικού δικτύου.

Από Αθήνα για Σπάρτη σε 2 έως 2,5 ώρες.

Από Τρίπολη προς Σπάρτη σε 1 ώρα

Από Καλαμάτα προς Σπάρτη σε 1,5 ώρα

Από Κόρινθο προς Σπάρτη σε 1,5 ώρα

Η γραμμή εξυπηρετείται και με τα δρομολόγια του ΚΤΕΛ από και προς Αθήνα με αφετηρία στο Κηφισό. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το ΚΤΕΛ Λακωνίας.(27310-26441)

Η διαμονή

Για την διαμονή σας μόλις 15 λεπτά από το χωριό του Θεολόγου στη πόλη της Σπάρτης υπάρχουν αρκετά αξιόλογα ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία διαφόρων κατηγοριών εξυπηρετώντας έτσι όλες τις οικονομικές δυνατότητες των επισκεπτών.

Παραδοσιακή γευσιγνωσία

 

 

  

 

Εδώ και 30 χρόνια το φαγητό όπως ήταν στις παλιές καλές εποχές έχει συνδεθεί αδιάρρηκτα με την περίφημη παραδοσιακή ταβέρνα «το Χαγιάτι» στον Θεολόγο.

Τα νόστιμα και αυθεντικά πιάτα από τοπικές σπιτικές συνταγές με αγνά υλικά και το μοναδικό βαρελίσιο κρασί γράφουν ιστορία γεύσης με την υπογραφή του Γιάννη Αρφάνη στη κουζίνα.

  

  

Το ευχάριστο περιβάλλον διακοσμημένο με πολύ κέφι και μεράκι από την οικογένεια Αρφάνη ,η άψογη και γρήγορη εξυπηρέτηση ,η ποιοτική ελληνική μουσική και η εξαιρετική θέα στο «μπαλκόνι της Λακωνίας» κάνουν κάθε επίσκεψη σας μια μοναδική εμπειρία.

Η ταβέρνα λειτουργεί καθημερινά εκτός Δευτέρας από τις 6 το απόγευμα και την Κυριακή από το μεσημέρι.